GEBELİK VE TOKSOPLAZMA ENFEKSİYONU
Çiğ ya da az pişmiş yenen etlerden ya da kedi besleyenlerde bakımı esnasında kedinin dışkısından insana bulaşan toksoplazma, gebelik esnasında enfeksiyon oluşmasına ve bu enfeksiyonun doğmamış bebeğe bulaşmasına neden olabilir. Herhangi bir aşısı olmayan bu enfeksiyonu gebelikte geçirme riskini azaltmak elinizdedir.
Bu sayfa, bebeğinizde çeşitli sekellerin (kalıcı hasarların) oluşmasına neden olabilen bu parazit enfeksiyonunu tanımanız ve gerekli önlemleri almanız için hazırlanmıştır.
Toksoplazma enfeksiyonu nedir?
Gebelikte geçirilen enfeksiyonun önemi nedir?
Toksoplazma enfeksiyonunun belirtileri nelerdir?
Enfeksiyon bebeğe geçtiğinde ne olur?
Nasıl tanı konur?
Gebelikte enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?
Gebelikte korunmak için neler yapılabilir?
Toksoplazma enfeksiyonu nedir?
Toksoplazma enfeksiyonu, Toxoplasma Gondii adı verilen parazitin vücuda girmesiyle oluşan bir hastalıktır. Parazit bazı hayvanların vücutlarında bulunur ve bu hayvanların etlerininin pişirilmeden ya da az pişmiş yenmesiyle insana geçebilir. Paraziti taşıyan evcil kedilerin dışkılarında bulunan parazit de insana bulaşma yollarından birini oluşturur.
Gebelik esnasında anne adayının toksoplazma enfeksiyonunu plasenta yoluyla bebeğine geçirmesi enfeksiyon oluşması için diğer bir yoldur ve bu sayfanın konusunu oluşturmaktadır.
Yukarıdaki bulaşma yollarının yaygınlığı nedeniyle toksoplazma nispeten sık olarak geçirilen bir enfeksiyondur. Belirti vermemesi ya da diğer hastalıklarla karışan belirtiler vermesi nedeniyle toplumdaki sıklığı net olarak bilinmemektedir. Ancak doğurganlık çağında bulunan kadınların %25'inin enfeksiyonu daha önce geçirdiği tahmin edilmektedir. Özellikle evinde kedi besleyenler arasında bu oran daha da yüksek olabilir. Yaş ilerledikçe parazitle herhangi bir şekilde karşılaşma olasılığı arttığından enfeksiyonu geçirmiş olma olasılığı da artar.
Daha önce enfeksiyonu geçirmemiş anne adaylarının gebelikte enfeksiyonu geçirme olasılığı yaklaşık %1'dir. Daha önceden enfeksiyonu geçirenlerin ise enfeksiyona bağışık oldukları kabul edilir. Toksoplazma enfeksiyonu, tam bağışıklık bırakan bir enfeksiyondur ve bir insan bu enfeksiyonu yanlızca bir kez geçirir.
Gebelikte geçirilen enfeksiyonun önemi nedir?
Toksoplazma adı verilen bu parazit gebelik döneminde geçirilen enfeksiyonun seyrinde bebeğe bulaşabilir. Bunun sonucunda bebekte ortaya çıkan enfeksiyon düşüğe neden olabileceği gibi göz, beyin gibi organlarda hasara yol açabilir ve/veya bebekte gelişme geriliği (IUGG)oluşturabilir.
Gebelik haftası ne kadar ileriyse gebelik esnasında geçirilen enfeksiyonun plasenta yoluyla bebeğe geçme olasılığı o kadar yükselir. Böylece birinci trimesterde geçirilen enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı %15 iken, bu olasılık ikinci trimesterde %25'e, üçüncü trimesterde ise %60'a çıkmaktadır. Bebekte oluşan her enfeksiyon sekel (kalıcı bozukluk) bırakmaz.
Toksoplazma enfeksiyonunun belirtileri nelerdir?
Toksoplazma enfeksiyonu sıklıkla belirti vermeden geçirilen bir enfeksiyondur. Ancak nadir durumlarda çok ağır bir seyir gösterir.Gebelikte geçirilen enfeksiyonun belirti vermeden seyretmesi enfeksiyonun bebeğe geçme riskini azaltmaz. Yani hiç bir belirtisi ve hiçbir şikayeti olmayan bir anne adayının da bebeğinde toksoplazmaya bağlı bir sekel oluşması mümkündür.
Toksoplazma belirti verdiğinde bu sıklıkla lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), ya da döküntüler şeklindedir. Ağır durumlarda enfeksiyonu geçiren bireylerde koryoretinit (gözün retina tabakasının enfeksiyonu), miyokardit (kalp kasının enfeksiyonu), meningoensefalit (beyin ve beyni örten zarların enfeksiyonu) gibi organ enfeksiyonlarına ait belirtiler oluşabilir.
Bazı anne adaylarında ateş, kas ağrıları, farenjit (boğaz enfeksiyonu) ve başağrısı gibi grip ya da sitomegalovirüs enfeksiyonunu andıran belirtiler ön planda olabilir.
Enfeksiyon bebeğe geçtiğinde ne olur?
Birinci trimesterde anne adayının geçirdiği enfeksiyonun bebeğine geçme olasılığı az, fakat bebekte enfeksiyon oluştuğunda düşük oluşma ya da bebekte ciddi toksoplazma enfeksiyonu sekelleri görülme riski yüksektir. Gebelik haftası ilerledikçe enfeksiyonun bebeğe geçme olasılığı giderek artarken bebeğin geçireceği enfeksiyonun sekel (kalıcı bozukluk) bırakma riski de azalmaktadır. Bu kuralın istisnaları da vardır.
Toksoplazma anne adayından plasenta yoluyla bebeğine geçtiğinde bebekte göz enfeksiyonlarına (koryoretinit) ve buna bağlı şaşılığa ya da körlüğe neden olabileceği gibi, beyin dokusu enfeksiyonu oluşursa, doğumdan yıllar sonra ortaya çıkan sara hastalığının ve/veya zeka geriliğinin nedeni olabilmektedir.
Doğmadan önce enfeksiyonu geçiren bebeklerde doğumda sarılık, gelişme geriliği, çok sayıda lenf bezinin büyümesi, karaciğer ve dalakta büyüme, havale, beyin dokusunda kalsifikasyon (kireçlenme), hidrosefali (beyinde su toplanması), göz enfeksiyonu, mikrosefali (kafanın ufak olması), nörolojik gelişim kusurları gibi belirti ve bulgular gözlenebilmektedir.
Nasıl tanı konur?
Toksoplazma tanı yöntemlerinin çeşitliliğine rağmen en sık kullanılan, kanda toksoplazmaya özgü antikorların aranmasıdır. Bu amaçla toksoplazma IgG (immunglobulin G) ve toksoplazma IgM adlı antikorlar aranır. IgM halihazırda geçirilmekte olan bir enfeksiyonu gösterirken, IgG genellikle daha önceden geçirilmiş bir enfeksiyonu gösterir. IgG'nin belli bir süre sonra alınan kanda arttığının gösterilmesi de yeni geçirilmiş, ya da geçirilmekte olan bir enfeksiyona işaret eder.
Toksoplazma IgM antikorları bazı insanlarda enfeksiyon geçirldikten sonra aylar boyu düşük titrelerde pozitif kalabilmektedir.
Gebelikte enfeksiyon geçirildiği saptandığında ne yapılır?
Gebelikte enfeksiyon geçirilmesi enfeksiyonun mutlaka bebeğe bulaşacağı ve bulaşması durumunda da bebekte mutlaka bir problem oluşacağı anlamına gelmez. Özellikle ileri gebelik haftalarında geçirilen enfeksiyonların bebeğe bulaşması nadiren problem yaratır.
Anne adayında enfeksiyon varlığı kanıtlandığında enfeksiyonun bebeğe geçip geçmediğinin belirlenmesi için kordosentez uygulanabilir. Bu yolla alınan bebek kanında toksoplazma IgM antikorunun saptanması bebekteki enfeksiyonun kanıtlar. IgM çapı büyük bir molekül olduğundan anne kanından bebeğe geçemez. Bebek kanında IgM varlığı bebeğin bu maddeyi ürettiğinin, yani enfeksiyonu geçirdiğinin kesin kanıtıdır.
Kordosentez yapılmayan durumlarda ya da ileri gebelik haftalarında geçirilen enfeksiyonlarda ayrıntılı ultrason incelemeleriyle bebekte muhtemel enfeksiyon bulguları aranır (beyin dokusunda kalsifikasyon (kireçlenme), gelişme geriliği, hidrosefali, mikrosefali gibi). Bebek doğduktan sonra da ayrıntılı bir incelemeye tabi tutulur.
Spiramisin adlı antibiotik etken madde toksoplazmaya etkili olduğu bilinen ve gebelikte ilk trimesterden itibaren kullanılabilen bir antibiotiktir. Annedeki enfeksiyonun erken dönemlerinde kullanıldığında enfeksiyonun bebeğe geçme riskini azaltabilir, ancak bebekte enfeksiyon oluştuğunda enfeksiyona bağlı sekelleri önleyip önlemediği konusunda kesinleşmiş veriler mevcut değildir.
Gebelikte toksoplazmadan korunmak için neler yapılabilir?
Öncelikle anne adaylarının bu enfeksiyonu geçirip geçirmediklerini bilmelerinde fayda vardır. Bu amaçla gebeliğin planlandığı dönemde ya da gebeliğin en erken dönemlerinde kanda toksoplazma IgM ve IgG ölçümleri yapılır. IgG'si pozitif olanların (çok yüksek pozitiflik olmaması koşuluyla) daha önceden enfeksiyonu geçirdikleri kabul edilir. Bu anne adaylarındaki antikorlar yeni bir enfeksiyona karşı koruyucu olduklarından gebelikte enfeksiyon geçirme riskleri olmadığı kabul edilir.
Herkes için geçerli olan genel gıda hijyen kuralları anne adayları için daha önem kazanır. Etleri iyi pişirerek yemek, meyve ve sebzeleri iyi yıkamak önemlidir. Anne adaylarının kedilerle yakın temasta bulunmamaları önemlidir. Özellikle dışarıda dolaşma alışkanlığı olan ev kedilerinin dışkılarında toksoplazma olma olasılığı çok yükselir ve siz ne kadar temizliğinize önem verseniz de herhangi bir şekilde bu parazit yumurtaları size geçebilir.
Kayseri Engelliler Derneği Telefon 0533 392 33 88
