Engelliler Gizliliğin İhlal Edilmediği Seçim İstiyor

[melleseferi]

Engelliler Gizliliğin İhlal Edilmediği Seçim İstiyor



Seçimlerde engellilere yönelik tek uygulama, giriş katlarda oy kullanmalarının sağlanmaya çalışılması. Oysa engelli yurttaşlar gizliliğin ihlal edilmediği bir şekilde oy kullanmak istiyor.
 
Türkiye’de engellilerin seçimlerde gizliliği ortadan kaldırmayacak şekilde, zorluk çekmeden oy kullanmalarını sağlayacak bir sistem bulunmuyor. Engellilere özel yapılan tek uygulama, giriş katlarda oy kullanmalarının sağlanmaya çalışılması. Ancak bu sistem bile sağlıklı işlemiyor. Üstelik oy kullanılacak yerlere ulaşım da oldukça sorunlu. Toplu taşıma araçları, kaldırımlar, trafik lambaları ve merdivenler, engellilerin rahatlıkla hareket edebilecekleri şekilde düzenlenmiş değil. Engellilerin oy kullandıkları yerlere ulaşabilmelerine uygun dizayn edilmiş araç servisi, atılabilecek ilk adımlardan biri. Ancak sorun bununla da bitmiyor. Örneğin görme engellilerin, iki kolunu da kaybetmiş bir seçmenin oy kullanırken gizlilik hakkı ihlal ediliyor.
 
Genelge ne diyor?
 
“Halkoylamasında Seçmenlerin Oylarına Başvurma Usül ve Esaslarına İlişkin Genelge”de, engelli seçmenlerin oy kullanmalarının “kolaylaştırılması” açısından yalnızca üç madde bulunuyor. Genelgeye göre:
 
- Sandıklar; özürlü seçmenlerin kolaylıkla oy vermelerini sağlayacak şekilde, okul (özel okullar ve özel dershaneler dahil) avlusu veya salonların elverişli kısımları gibi geniş ve umumi yerlere konulur.
 
- Gebeler, hastalar ve özürlüler sıra ile bekletilmeden oylarını verirler.
 
- Görme özürlüler, felçliler, elleri eksik olanlar veya bu gibi bedeni aksaklıkları açıkça belli olanlar, o seçim çevresi seçmeni olan ve o sırada sandık alanında bulunan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla özürlüye yardım edemez. Özürlülere yardım edenlerin de öncelikle oy kullanmalarına izin verilebilir.
 
En büyük sorun gizlilik
 
Boğaziçi Üniversitesi’nin kurduğu Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı’nın (GETEM) oy kullanımının kolaylaştırılması ve gizliliğinin korunmasına ilişkin bazı çalışmaları bulunuyor.
 
Konuyla ilgili soL’a bilgi veren GETEM Direktörü Engin Yılmaz, görme engellilerin seçimlerdeki en temel sorununun oyu gizli kullanamamak olduğunu belirtti. Mevcut sisteme göre aile bireylerinden biriyle ya da sandık görevlisiyle oy kullanma kabinine girdiklerini hatırlatan Yılmaz, “Kendi ailemden farklı bir siyasal görüşe sahip olabilirim ve bunu açıklamayı tercih etmiyorumdur ya da sandık görevlisine güvenmeyebilirim” diyerek gizliliğin ihlal edildiğine dikkat çekti. Kişisel olarak herkes nasıl oy kullanıyorsa, görme engellilerin de aynı şekilde oy vermek istediklerini ifade eden Yılmaz, bunun kendileri için de bir hak olduğunu belirtti.
 
Almanya’da parti adları Braille alfabesiyle yazılıyor
 
Engin Yılmaz, kabartmalı pusulada oy verilen partinin başkaları tarafından anlaşılabileceğini, bu nedenle farklı yöntemlerin tercih edilmesi gerektiğine dikkat çekti. Yüksek Seçim Kurulu’na görme engellilerin gizli şekilde oy kullanmaları için bir öneri götürdüklerini söyleyen Yılmaz’ın anlattığı sistem, daha önce Avrupa Parlamentosu seçimlerinde ve Almanya’da kullanıldı. Bu sistemde pusula, iki tarafından açılabilen plastik tabletin içine konuyor. Tablette partilerin adı Braille alfabesi ile yazılıyor. Parti adlarının hemen karşısında ise mührün basılabileceği bir boşluk bulunuyor. Böylece görme engelli seçmen rahatlıkla ve ikinci bir kişinin yardımına ihtiyaç olmadan oy kullanabiliyor. Oyunu kullanan seçmen, pusulayı plastik kaptan çıkarıp sandığa atıyor.
 
ABD’de telefonlu sistem kullanılıyor
 
ABD’de uygulanan elektronik sistemin de görme engellilerin oy kullanımlarına ilişkin sorunları ortadan kaldırabileceğine değinen GETEM Direktörü Engin Yılmaz, sistemi şöyle tarif ediyor: “Oy kabinlerinde telefon benzeri bir sistem var. ‘Şu parti için 1’e, bu parti için 2’ye basın’ diyor. Görme engelliler telefon tuşlarının yerini biliyor, üstelik tuşlardaki rakamların kabartılı olması da yeterli zaten. Çağrı merkezi benzeri bir sistem. Okuma yazma bilmeyenler, yaşlılıktan ötürü gözleri iyi görmeyenler de bu sistemle oy verebilirler.”
 
ABD genel seçimlerinde, görme engellilerin başkalarına bağımlı olmadan kendi başlarına oy kullanmalarını sağlayacak sesli bir elektronik sistem oluşturuldu. Sistemin, Parlamento tarafından uygun görülmesinin ardından 29 Ekim 2002 tarihinde yürürlüğe girdi. 2006 yılından itibaren görme engelliler bu sistem sayesinde daha rahat oy kullanabiliyorlar.
 
Fiziksel engelliler güvenle oy kullanamıyor
 
Türkiye’de fiziksel engelli seçmenler için de güvenle oy kullanabilecekleri özel bir sistem yok. Yüksek Seçim Kurulu, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile koordineli çalışarak, seçim dönemleri öncesinde bilgileri seçmen kütüğüne işliyor. Böylece engelliler ile 75 yaş ve üzeri seçmenlerin, giriş katlarında bulunan sandıklarda oy kullanmaları hedefleniyor. Kısıtlayıcı fiziksel engeli bulunanların, akrabaları ya da bir başka seçmenin yardımıyla oy kullanmalarına izin veriliyor. Kalıcı bir engeli bulunanlar dışında, sistemde engelli olarak görülmeyen ancak seçim gününe kadar geçen sürede vücudunda oy kullanmasını kısıtlayacak derecede hasar oluşanlar için de özel bir düzenleme bulunmuyor. Bu seçmenler, kendilerine belirtilen yerde oy kullanmak zorundalar.
 
Mahkeme tarafından vasi tayin edilmemiş zihinsel engellilerin oy kullanmaları konusunda herhangi bir kısıt bulunmuyor.
 
23.01.2014 - sol

Anahtar Kelimeler : Engelliler ve Aileleri Derneği Kayseri